Volwassenenliteratuur: verwerkingsopdrachten
Kartonnen dozen – Tom Lanoye
Korte samenvatting van het boek
Dit is een belangrijk boek in de Nederlandstalige literatuur. Het is een autobiografie. Het boek begint op deze manier: “Dit is het verhaal van een banale liefde en haar vertederende kracht.” De schrijver legt hier de grote verslavingen en valstrikken bloot van een grote jeugdliefde. De meeste lezers zullen zich in dit verhaal dan ook herkennen. De schrijver, Tom Lanoye, haalt ook zijn eigen afkomst grondig aan. Zijn vader had een slagerij en hij werd opgevoed door vier vrouwen. Waar hij ook veel over vertelt.
We krijgen met dit boek eigenlijk het levensverhaal van een jonge homo. We krijgen in het verhaal een hele evolutie van het hoofdpersonage. Zijn gevoelens voor Z. en zijn masturbatiedrang spelen een grote rol. De gevoelens van Tom Lanoye voor Z. groeien uit tot een alles verterende liefde. Maar het heeft niet mogen zijn. Het is een onmogelijke liefde. Z. is geen homo…
Over Z. komen we in het boek niet zoveel te weten. Hij is gevoelig en onzeker en laat niet snel zijn gevoelens zien. Hij heeft twijfels over zijn geaardheid, maar uiteindelijk verdwijnen die dankzij Tom Lanoye. Wanneer Tom op het punt staat om Z. te pijpen, komt er een keerpunt. Z. is er opeens heel zeker van dat hij geen homo is.
Waarom deze titel?
Ik kan best begrijpen dat de titel heel vreemd is voor iemand die het boek nog niet gelezen heeft. Deze titel werd gekozen omdat er doorheen het verhaal eigenlijk 3 dozen aan bod komen. De eerste doos is de kartonnen reiskoffer dat de mutualiteit meegaf naar de Ardennen met de kinderen. De tweede doos is een schoendoos waarin Tom souvenirs bewaard van de reis naar Zwitserland. De derde doos is de sluimerende liefde die tot een hoogtepunt komt wanneer de twee bij elkaar moeten slapen in Griekenland om organisatorische redenen.
Gekozen opdracht bij dit boek
Ik koos opdracht C2 bij dit boek: Maak een cd van 6 muziekstukken die bij het boek passen. Motiveer de keuze aan de hand van bijvoorbeeld tekstfragmenten.
Song 1
Leave your lover – Sam Smith
De reden waarom ik dit lied heb gekozen is niet ver te zoeken. Sam Smith is namelijk zelf homo. Hij is nog niet zo lang geleden uit de kast gekomen en dit via een nummer. ‘Leave your lover’ gaat over Sam Smith die verliefd is op een man, maar die man heeft al een andere liefde. Het is een zeer emotioneel lied en Sam Smith is er ook kapot van geweest. Dit lijkt heel erg op het gehele verhaal van Tom Lanoye, al kon deze liefde niet om een andere reden. Z. had niemand anders, maar was niet homoseksueel. Toch zijn het net dezelfde emoties die Sam Smith in dit lied toont dan Tom had toen het duidelijk was dat het nooit iets ging worden met Z.
Nummer + songtekst: https://www.youtube.com/watch?v=hmV9mjrcKik
Song 2
Keep your head up – Ben Howard
Dit lied gaat over een kloof die tussen twee mensen gegroeid is. De zanger concludeert in dit lied dat hij alleen op zoek was naar zichzelf in het verleden. Twee mensen hebben elkaar terug gezien en die ene was nog steeds dezelfde als vroeger… De zanger wil met dit lied ook een sterke boodschap meegeven aan iemand: dat hij zich sterk moet houden, zijn hoofd omhoog houden, in de figuurlijke betekenis. Ik zie dit nummer als een link met het verhaal ‘Kartonnen dozen’. Ik beeld me in dat Z. dit lied zingt naar Tom toe. Na uitgave van het boek weliswaar en nadat Tom getrouwd is. Hij wil Tom hiermee laten weten dat hij nog steeds dezelfde is, dat hij nu gelukkig moet zijn. De twee waren ook op zoek naar zichzelf.
Nummer + songtekst: https://www.youtube.com/watch?v=8-WMOtnrQas
Song 3
Take me to church – Hozier
Een vraag die na het lezen van het boek in mijn hoofd bleef hangen, is de vraag hoe de vrienden van Tom om gingen met zijn homoseksualiteit. Vandaag de dag is er veel homohaat, maar was dit toen ook al zo? Daar wordt in het boek eigenlijk niets over verteld.
Daarom koos ik dit lied. Ik denk dat niemand de diepere betekenis van dit lied meteen begrijpt. Maar wanneer je de videoclip bekijkt, is het al snel duidelijk. Het lied gaat over seks, over een allereerste liefde, over een oprechte verliefdheid en de katholieke cultuur. Wat ook tegelijkertijd klopt met het verhaal ‘Kartonnen dozen’. De teksten gaan inderdaad over een heteroseksuele relatie, maar de videoclip van Hozier gaat over een liefde tussen twee mannen. In deze videoclip wordt er een schatkist begraven in een tuin. Dit zou het symbool kunnen zijn van een verboden liefde. Die schatkist belandt in het vuur op het einde van het filmpje.
De videoclip van dit nummer werd ook gebruikt op sociale media als een soort protest tegen homohaat. Een nummer en een videoclip waar je heel lang kan over nadenken dus! En ik blijf met mijn vraag zitten naar Tom toe…
Nummer + songtekst: https://www.youtube.com/watch?v=t0imaSCnSuA
Videoclip: https://www.youtube.com/watch?v=PVjiKRfKpPI
Song 4
Same love – Macklemore, Ryan Lewis ft. Mary Lambert
Dit lied heb ik gekozen en is vrij voor de hand liggend. Het past heel goed bij het boek van Tom Lanoye. Het lied gaat over homohuwelijk en homofobie. Ik vind dat dit lied zeer goed past bij de passage in het boek waar Z. weet dat hij geen homo is in de kamer in Griekenland. Door Tom weet hij dit nu. Ik denk dat het evengoed vandaag de dag het lievelingslied van Tom zou kunnen zijn, al denk ik dat hij misschien iets minder cliché zou kiezen, want dit lied komt vaak op de radio. Dit denk ik omdat Tom ondertussen getrouwd is met een man en waarschijnlijk ook nog eens terug denkt aan zijn schooltijd en puberteit. Het liedje begint ook met de zin ‘Toen ik in groep 5 zat, dacht ik dat ik homo was.’ Dat klopt ongeveer met de leeftijd die Tom had.
Nummer + songtekst: https://www.youtube.com/watch?v=4vxDzZi44UA
Song 5
Ciara – Body Party
Van dit nummer heb ik de instrumentale versie gekozen. Ik associeer deze muziek met de gedachten van Tom Lanoye als hij aan het gespierde lichaam van Z. denkt. Dit zou perfect kunnen als achtergrondmuziek wanneer Tom aan hem denkt. Zowel bij het omkleden voor de turnles als in de kamer in Griekenland als op elk ander moment dat hij met die gedachten zit. Ook tijdens het masturberen zou dit een achtergrondgeluid kunnen zijn denk ik. De muziek doet me eigenlijk denken aan een soort ‘roes’ waar je in zit. Enkel je gedachten en niets anders wat in werkelijkheid aan het gebeuren is.
Nummer, instrumentaal: https://www.youtube.com/watch?v=2NKL6AkIPaE
Song 6
Woman – John Lennon
Tom heeft vier vrouwen in zijn leven die naar eigen zeggen hem hebben opgevoed en ingeleid hebben in deze wereld. Hij houdt echt heel veel van deze vier vrouwen, ze betekenen enorm veel voor hem. De eerste vrouw is zijn zus, die vijf jaar ouder is dan Tom. De tweede vrouw is Louise Penneman of Wieske, vriendin des huizes. De derde vrouw is Tom zijn moeder, die op haar vijfendertigste koos voor een ingrijpende operatie in de plaats van een vijfde kind. De vierde vrouw is de oudste zus van de moeder van Tom, een pronte vrouw die Pit Germaine werd genoemd. Omdat ik vond dat deze ‘liefdes’ voor deze vier vrouwen zeer mooi uit komt in dit boek, wou ik er graag een lied bij plaatsen voor deze vrouwen. Stuk voor stuk door Tom gezien als een soort moeder. Omdat hij op liefdesvlak een voorkeur heeft voor mannen, zijn waarschijnlijk deze vrouwen zo speciaal voor hem. Daarom dit lied. Ik interpreteer dit lied in de eerste plaats als een man die naar zijn vrouw toe zingt. Maar als ik de tekst nog een keer bekijk, kom ik tot de conclusie dat het evengoed een tekst kan zijn voor andere belangrijke vrouwen in iemand zijn leven. Deze zinnen uit de songtekst passen echt mooi bij Tom zijn verhaal over zijn vier belangrijke vrouwen: “Tenslotte sta ik voor eeuwig bij jou in het krijt, mijn dankbaarheid is groot, afstand houdt ons niet apart.”
Nummer + songtekst: https://www.youtube.com/watch?v=DvR16OrfuII
Song 7
Tom zit met zoveel vragen. Hij zou zo graag de gedachten van Z. willen lezen. Hij wil weten wat Z. van hem denkt. Hoe hij zou reageren op hem. Dit lied vertaalt op een zeer mooie manier de twijfels die Tom voelt. Hij is onzeker en heeft schrik voor de reactie van Z. wanneer hij iets zou vertellen over zijn liefde voor hem. Hij ziet Z. dan ook echt als een held, met een wondermooi lichaam.
Een stukje uit het nummer:
Zou je dansen
Als ik je zou vragen om te danse?
Zou je vluchten
En nooit meer omkijken?
En zou je huilen
Als je zou zien dat ik huilde?
En zal je vannacht mijn ziel redden?
Zou je trillen
Als ik je lippen aan zou raken?
Zou je lachen
Oh, vertel het me
Nou, zou je sterven
Voor degene waar je van houdt?
Houd me vannacht in je armen
Ik kan je held zijn vannacht, schat
Ik kan de pijn wegkussen
Ik kan voor altijd bij je zijn
Jij kan me de adem benemen
Hier kan je duidelijk zien dat het een songtekst is vol twijfels en vragen aan de ander. Die in werkelijkheid nooit gesteld zullen worden. Enkel in het hoofd van Tom. Maar op het einde van het boek weten we allemaal hoe het afloopt…
Nummer + songtekst: https://www.youtube.com/watch?v=3gAJWGYRHVU
Song 8
Ik kon deze opdracht onmogelijk afsluiten zonder een Nederlandstalig nummer vond ik. Daarom dit lied van Clouseau. Voor Z. was Tom inderdaad gewoon een verlangen… Naar duidelijkheid over zijn geaardheid. Dus hierbij heeft hij die duidelijkheid gekregen. Tot grote spijt van Tom…
Fragment uit het nummer:
Je zag in mij de ware liefde
Maar jij, jij...
Jij was alleen maar een verlangen
Je was niet meer dan dat
Je was een vlucht en je was een achterdeur
En toen ik je had
Was je een doodgebloed verlangen
Nee niet meer dan dat
En van liefde was geen sprake
Jij was alleen iets wat ik nodig had
Was voor een nacht, niet voor een leven
Ik heb geen eeuwigheid beloofd
Je moet jezelf de schuld maar geven
Als je daarin hebt geloofd
Ik kan mij hart niet laten stilstaan
Een gevoel gaat snel voorbij
Jij, jij was op zoek naar romantiek
Maar voor mij, mij, mij, mij
Was je alleen maar een verlangen
Nummer: https://www.youtube.com/watch?v=CmAJmi4g3Rg
Evaluatie van de opdracht vanuit eigen ervaring als lezer
Ik vond dit een zeer leuke opdracht. Wat niet wil zeggen dat het makkelijk was. Dagen heb ik moeten zoeken achter de juiste nummers bij dit boek. Er zijn natuurlijk duizenden liedjes gemaakt over liefde, verlangen, homoseksualiteit, … Maar het was heel moeilijk om net die nummers uit te kiezen die echt bij het boek passen. Maar het is uiteindelijk wel gelukt en ik heb tijdens het zoeken veel nieuwe nummer ontdekt die ik nog niet kende. Dus voor mij, als lezer, is deze opdracht zeker geslaagd!
Evaluatie vanuit didactisch perspectief
Leerlingen zullen dit een zeer leuke opdracht vinden volgens mij. Het is ook niet echt een cliché opdracht volgens mij. Ze kunnen met deze opdracht ook hun creativiteit de vrije loop laten gaan én laten een stukje van zichzelf zien. Ze zullen waarschijnlijk nummers kiezen die ze zelf leuk of goed vinden.
De opdracht is ook erg zinvol om de kennis over het boek te testen. Volgens mij merk je als leerkracht onmiddellijk of leerlingen het boek echt gelezen hebben of niet. Wanneer de toelichting bij de gekozen songs zeer vaag blijft, merk je dat ze het boek niet grondig of gewoon niet gelezen hebben. Een goede test dus volgens mij. Ik zou deze opdracht echt gebruiken in de klas. Ik vond het zelf wel heel moeilijk om goede liedjes te vinden, dus simpel is het zeker niet. Misschien moet er dus door de leerkracht wel wat hulp worden geboden, afhankelijk van de graad waarin de leerkracht de opdracht geeft. Deze opdracht zou ik eerder in de derde graad geven. Ook door het feit dat de leerlingen dan al beter Engels kunnen en dus de teksten van Engelstalige liedjes al wat begrijpen.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Oorlog en terpentijn – Stefan Hertmans
Korte samenvatting van het boek
Stefan Hertmans reconstrueert het leven van zijn grootvader in dit boek. Urbain Martien heette deze man. Hij heeft de oorlog meegemaakt en heeft veel tegenslagen gekend in zijn leven. Hij was een man om naar op te kijken.
De schrijver van dit verhaal vertelt het leven van zijn grootvader in drie delen. Een deel voor de oorlog, tijdens de oorlog en na de oorlog. Alles is gebaseerd op de schriften die hij van zijn grootvader kreeg en eigen herinneringen.
In 1981 is zijn grootvader gestorven en toen kreeg Stefan ook deze dagboeken. Al die tijd heeft hij ze niet geopend en was hij er niet rijp voor om er een boek over te schrijven. Zoveel jaren later, in 2013, had hij zijn boek klaar. Oorlog en terpentijn.
Terpentijn is een soort hars die men gebruikt bij het schilderen. Met de titel verwijst de schrijver dus naar de schilderkunst, iets dat heel belangrijk was in het leven van zijn grootvader. Zijn grootste passie in zijn leven was schilderen. De verklaring van de titel staat ook gewoon letterlijk in het boek. Op pagina 332 kunnen we lezen: “Zo was deze paradox de constante van zijn leven: heen en weer te worden geslingerd tussen de militair die hij noodgedwongen was geweest en de kunstenaar die hij had willen zijn. Oorlog en terpentijn. De vrede van zijn laatste jaren heeft hem langzaam afscheid laten nemen van zijn trauma’s.”
De boektrailer van ‘Oorlog en terpentijn’ is zeer mooi gemaakt en vat het boek heel goed samen. Het is zeker de moeite om even te bekijken. Het wekt nieuwsgierigheid op. Deze boektrailer is via deze link te bekijken: https://www.youtube.com/watch?v=7AVTsZKF-zw
De pers over oorlog en terpentijn
‘De sensibele Hertmans heeft niet alleen zijn grootvaders stem vertolkt maar die van een hele generatie.’ **** – De Volkskrant
‘Een pracht van een roman, vol geschiedenis, vol leven, vol wijsheid.’ - Nederlands Dagblad
'Oorlog en terpentijn is een meesterlijk geschreven relaas van een dramatisch leven, een stuk Gentse familiegeschiedenis en een mooi eerbetoon aan Hertmans' zo lang mysterieus gebleven grootvader.' - De Tijd
'Met Oorlog en terpentijn heeft Stefan Hertmans een van de aangrijpendste boeken van het jaar geschreven.' ***** - De Standaard
'Het werk van een toverkunstenaar. ****' - Humo
'Intuïtief giswerk, persoonlijke herkenning en kunstzinnige verbanden voltooien een portret dat steeds meer aan intensiteit en samenhang wint. (...) Oorlog en terpentijn is een knap, meeslepend en ontroerend boek. *****' - Cobra.be
'Een nostalgische roman over een man die meedeinde op de ritmische golven van levenslust en weemoed, in die genadeloze volgorde, een gelouterde ziel van wie je de staalblauwe ogen niet kunt verbeelden zonder een glasheldere traan die eruit kantelt, om dan traag neerwaarts te glijden. ****' - Cutting Edge
Gekozen opdracht bij dit boek
Ik koos opdracht D1 bij dit boek: Interview een personage (8 vragen). Voeg ook de antwoorden erbij.
Personage: Urbain Martien, de man die de schriften vol schreef na de oorlog.
De antwoorden op de vragen van dit interview zijn veronderstellingen. Het is een interpretatie van het verhaal. Het juiste antwoord op deze vragen zullen we nooit exact te weten komen. Urbain Martien is gestorven en alles wat we van hem hebben zijn enkele dagboeken die dateren van na de oorlog. Er staan veel gevoelens in en het is zeer persoonlijk, maar ik zit toch nog met enkele persoonlijke vragen waar niet echt een duidelijk op gegeven is in het boek.
1.Hebt u ooit Gabrielle, de zus van uw eerste grote liefde, graag gezien?
Graag zien is een groot woord. Echte liefde was het zeker niet. Ik mocht haar amper aanraken. Maar ik had wel respect voor haar. Ik zag in haar vele gelijkenissen met haar zus, Maria Emelia. Haar gelaatstrekken waren bijna net dezelfde. Maar Gabriëlle was niet zo vlot als haar zus. Ik heb dit vooral gedaan om nog een mooie toekomst te hebben als ik heel eerlijk ben. En dat is wel gelukt. Ookal is Maria Emelia nooit uit mijn gedachten geweest? Zij is en blijft voor altijd mijn enige grote liefde.
2.U was geraakt door een kogel en had een ernstige schotwonde tijdens de oorlog. Wanneer u genezen was en terug moest, beschreef u het gevoel dat u had toen de verpleegster naar u keek. Dit was duidelijk een speciaal gevoel. Was dit eerder lust of hebt u nog wel degelijk aan die vrouw gedacht achteraf?
Ik heb er nog aan gedacht achteraf. Hoe ze me met zachtheid had verzorgd. Maar het gevoel dat ik beschreef toen ik toen weg ging, terug naar de andere soldaten, was eerder lust. Een jonge soldaat in de oorlog heeft nog niet veel gehad aan zijn leven en op zo’n momenten denk je daar wel eens aan. Maar ik wou zeker niet zondigen en dat is ook nooit in me opgekomen. De lust, ja, die was er uiteraard wel. Maar bij welke gezonde jonge man niet? (Urbain lacht)
3.Hoe bent u altijd positief kunnen blijven na al de tegenslagen die u hebt gehad in uw leven?
Ik heb sowieso al een positieve ingesteldheid. Dat zal ik van mijn moeder hebben denk ik. Een zeer sterke, mooie vrouw. Ik keek dan ook telkens naar de mooie dingen die er waren. Veel waren dat er natuurlijk niet in een periode van oorlog. Maar wanneer we even mochten rusten, keek ik bijvoorbeeld naar de eerste lentezon die opkwam. De velden die overgoten werden met de gloed van de zon. En daar trok ik me aan op. Aan de kleine dingen in het leven. Het feit dat ik het positieve uit een dag kon halen midden in de oorlog, daar werd ik blij van. Of toch voor even..
4.Zou u trots zijn op uw kleinzoon moest je weten dat hij na uw dood een boek schrijft over uw leven?
Ik ben trots op mijn kleinzoon. Ook wanneer hij geen boek zou schrijven over mij of zonder hij mijn cahiers ooit opent. Maar als hij het doet, ben ik ook trots op hem. Dat hij die miserie wil lezen, zou me trots maken. Maar ik besef, als hij dat ooit zou willen doen, dat het zeker niet makkelijk zal zijn voor hem. Ik denk dat het heel emotioneel is om te lezen allemaal…
5.Welke persoon was het vaakst in uw gedachten tijdens de oorlog?
Vooral mijn vader en moeder waren vaak in mijn gedachten. Mijn vader, een kunstenaar waar ik naar opkeek. Ik wou zo graag schilder worden en hem achterna gaan met dezelfde passie. Mijn moeder, een knappe, zorgzame en positieve vrouw. Hoe kon ik niet aan hen denken? Ze waren constant dicht bij mij. Ook de rest van mijn familie natuurlijk… En ik gaf ook wel veel om de andere soldaten. Maar daar moest ik niet aan denken, die waren bij me. En ik heb er zoveel verloren…
6.Hoe komt het dat u nooit geld hebt verdiend met uw schilderijen?
Het was een passie. En als iets echt een passie is voor je, dan hoef je daar geen geld voor. Al had het natuurlijk wel veel makkelijker geweest in die tijd mochten we het wat breder hebben gehad. Nu ja, het is te laat om daarover na te denken. Het is voorbij. En er is vrede, dat is veel meer waard dan wat geld.
7.Welke persoon zal u steeds bij blijven?
Maria Emelia in het bijzonder. En mijn familie. Voor de rest zal ik natuurlijk nog aan iedereen blijven denken die ik in de oorlog heb ontmoet. Veel personen die langs mijn pad zijn gewandeld, zijn het waard om nog eens aan te denken uiteraard. Maar ik wil vooral denken aan positieve dingen en dingen die ik geleerd heb.
8.Denkt u dat u een bekende schilder had kunnen worden wanneer de oorlog er nooit was geweest?
Waar een wil is, is een weg. Maar een schilder was goed geweest, bekend hoefde dat nu niet echt te zijn. Maar ik heb in mijn leven al veel kunnen schilderen en daar ben ik blij om. Ik hoefde dit niet echt als beroep uit te oefenen.
Evaluatie van de opdracht vanuit eigen ervaring als lezer
Een goede opdracht om diep na te denken over een bepaald onderwerp, een bepaald boek. Je moet echt het boek grondig gelezen hebben om goede vragen te kunnen bedenken. Het doet je zelfs nadenken over je eigen leven wanneer het boek iets of wat aansluit bij jou.
Evaluatie vanuit didactisch perspectief
Een opdracht die diepgaand is. Zo kan de leerkracht ook heel goed testen of het boek grondig werd gelezen door de leerlingen. Deze opdracht kan zeker al in de eerste graad denk ik, maar dan voor makkelijkere boeken. Dit boek was iets te moeilijk voor leerlingen van de eerste graad. Of toch om deze opdracht te maken. Moest ik zelf de opdracht gebruiken, zou ik het niet als individuele taak geven aan de leerlingen, maar ik zou het klassikaal doen. Als een soort klasgesprek over een boek dat door iedereen werd gelezen. Dan zijn er meer vragen en zal het eindproduct creatiever zijn dan wanneer iedereen het alleen maakt. Op deze manier kunnen de leerlingen een vraag veranderen zodat ze op zijn best is bij het afgeven van de opdracht.